وسایل ارتودنسی

وسیع کننده کام (پالاتال اکسپندر) | کاربردها، نحوه عملکرد و معایب

وسیع کننده کام دهان یا پالاتال اکسپندر چیست و چه کاربردهایی دارد؟ آیا از عملکرد این دستگاه اطلاع دارید؟ به نظر شما وسیع کننده کام چه کمکی به بهبود وضعیت دندان ها و فک بیمار می کند؟ آیا استفاده از این دستگاه دردناک است؟ اگر می خواهید از نحوه عملکرد، کاربردها، هزینه، معایب و دیگر موارد مربوط به این دستگاه اطلاع یابید، همراه ما باشید و این مقاله را مطالعه کنید.

چکیده مطلب

همانطور که قبلا در مقالات ارتودنسی به این موضوع اشاره کردیم، در درمان ارتودنسی، ارتودنتیست از دستگاه و ابزارهای مختلفی استفاده کرده و با قرار دادن آن ها در دهان و یا نصب آن ها بر روی دندان ها، موجب بهبود وضعیت ناهنجاری های موجود در دهان و دندان ها از جمله، کراس بایت، کراودینگ، اوربایت و ….. می شود. یکی از این دستگاه ها، پالاتال اکسپندر یا همان وسیع کننده کام دهان می باشد. این دستگاه به درمان سه ناهنجاری مهم کراودینگ دندان، کراس بایت و همچنین دندان نهفته کمک می کند. پالاتال اکسپندر مناسب کودکانی است که در سن رشد قرار دارند و هنوز استخوان فک و سقف دهان آن ها تکامل نیافته است. عملکرد این دستگاه نیز طبق نوع آن و بر اساس دو محل نصب در فک بالا و فک پایین مشخص می گردد. در این مقاله سعی داریم هر آنچه مربوط به این دستگاه می شود، از جمله مدت زمان استفاده، بهترین سن استفاده از آن، نحوه عملکرد، کاربرد، هزینه و …. را برای شما همراهان همیشگی پازل کلینیک شرح دهیم.

وسیع کننده کام دهان ( پالاتال اکسپندر) چیست؟

قبل از آشنایی با وسیع کننده کام دهان (Palatal expander)، بهتر است بدانید که پالاتال، همان کام دهان یا سقف دهان و اکسپندر نیز وسیع کننده می باشد. وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر یکی از دستگاه های وسیع کننده و پهن کننده سقف و کام دهان بوده که در سنین رشد (قبل از بلوغ) و در حالی که هنوز فکین و سقف دهان به طور کامل رشد نکرده اند، مورد استفاده قرار گرفته و به پهن شدن کام کودک و بیمار کمک می کند. از آنجایی که بعضی از افراد به دلیل کوچک بودن سقف دهان دچار مشکلات متعدد و مختلفی می شوند، متخصص ارتودنسی جهت گسترش سقف دهان و کام بیمار و بهبود ضعیت ناهنجاری های فک، دهان و دندان ها از این دستگاه استفاده می کند.

بهترین سن برای استفاده از وسیع کننده کام

در رابطه با بهترین سن برای استفاده از این دستگاه باید گفت، گسترش دهنده یا وسیع کننده کام و سقف دهان زمانی می تواند مورد استفاده و موثر واقع شود که فرد در سنین رشد قرار گرفته باشد و رشد استخوان های فک و سقف دهان به صورت کامل صورت نگرفته باشد. در نتیجه باید گفت، در پسران سنین ۱۳ الی ۱۴ و در دختران ۱۲ الی ۱۳ سالگی بهترین سن برای استفاده از گسترش دهنده کام دهان می باشد. قابل ذکر است که وسیع کننده کام دهان برای افراد بزرگسال، موثر نبوده و نمی تواند به بهبود وضعیت ناهنجاری های موجود در دهان و دندان ها کمک کند.

مدت استفاده از وسیع کننده کام دهان

شاید یکی از مسائلی که موجب درگیری ذهن بیماران در رابطه با درمان ارتودنسی و استفاده از وسیع کننده کام دهان می شود، مدت زمان قرارگیری پالاتال اکسپندر در دهان باشد. در این رابطه باید گفت، ارتودنتیست این دستگاه را داخل دهان و سقف و کام قرار داد می دهد. معمولا حدود ۱ الی ۳ هفته این دستگاه در دهان قرار گرفته و در صورتی که وضعیت بیمار همچنان رو به بهبود و پیشرفت نباشد، ممکن است حدود ۶ ماه این دستگاه در دهان قرار داشته باشد.

هزینه وسیع کننده کام دهان

در رابطه با هزینه این دستگاه باید گفت، از آنجایی که این دستگاه برای درمان ناهنجاری های فک و دندان مورد استفاده قرار گرفته و جنبه درمانی دارد، بعضی از شرکت های بیمه، برای افراد بیمه شده، تعرفه هایی قرار داده و با توجه به تعرفه های تعیین شده بخشی از هزینه دستگاه را پرداخت می کنند. جهت اطلاع بیشتر از هزینه این دستگاه می توانید به کلینیک ارتودنسی مراجعه کنید تا بعد از بررسی وضعیت دهان و دندان ها و در صورت لزوم استفاده از این دستگاه، متخصص ارتودنسی هزینه درمان و دستگاه را برای شما مشخص کند.

موارد کاربرد وسیع کننده کام دهان

وسیع کننده کام دهان از دستگاه های موثر و کاربردی ارتودنسی بوده که قبل از اتمام رشد استخوان ها و سن بلوغ مورد استفاده قرار گرفته و موثر واقع می شود. این دستگاه می تواند به بهبود عوارض و ناهنجاری های مختلف فک و دهان بپردازد و در درمان سه نوع از ناهنجاری های فک و دندان ها کاربرد داشته و بسیار موثر است. کاربردهای این دستگاه ارتودنسی عبارتند از:

1. درمان وضعیت کراس بایت

   یکی از ناهنجاری های ایجاد شده در دهان، وضعیت کراس بایت و همان جلو زدگی دندان های فک پایینی می باشد که موجب عدم هم ترازی و برهم ریختگی دندان های می شود. این ناهنجاری در سنین کودکی و قبل از اتمام رشد استخوان های فک و کام دهان، توسط متخصص ارتودنسی و با استفاده از دستگاه های مختلف همانند پلاتال اکسپندر، قابل درمان می باشد.

2. درمان وضعیت کراودینگ

   در صورتی که کودک، فک کوچکی داشته باشد و ازدحام دندان ها در دهان انقدر زیاد باشد که در دندان ها در فک قرار نگیرند، می گویند بیمار دچار کراودینگ دندان شده است. ارتودنتیست نیز در این شرایط به منظور جلوگیری از کراودینگ و جدی شدن وضعیت بیمار در سنین کودکی از وسیع کننده کام دهان استفاده کرده و به گسترش کام و ایجاد فضای کافی برای رویش دندان های دائمی کمک می کند.

3. درمان وضعیت دندان نهفته

   یکی دیگر از ناهنجاری های مهمی که توسط دستگاه وسیع کننده کام و سقف دهان و در سنین کودکی و قبل از تکمیل رشد استخوان های فک، قابل درمان می باشد، وجود دندان نهفته در فک می باشد. چنانچه دندانی در داخل فک به صورت نهفته وجود داشته باشد و به دلایلی نتواند جوانه بزند و به بیرون رشد پیدا کند، متخصص ارتودنسی برای جلوگیری از مشکلات بعدی و شدیدتر، به کمک این دستگاه فک و کام را گسترش داده و فضای لازم را برای بیرون آمدن این دندان و یا کشیدن آن ایجاد می کند.

نحوه عملکرد وسیع کننده کام دهان بر اساس نوع

این دستگاه فقط مخصوص فک بالا و گسترش کام بالا یا همان سقف دهان نمی باشد و عملکرد آن در هر دو کام و هر دو فک انجام می گیرد. با توجه به این موضوع نحوه عملکرد این دستگاه به صورت زیر می باشد:

1. اکسپندر فک بالا (کام و سقف دهان)

   کام یا قسمت سقف دهان از دو بخش غضروفی و استخوانی تشکیل شده است. هنگامی که گسترش دهنده فک بالا در داخل دهان و سقف دهان قرار می گیرد، با اعمال فشار به کام، موجب گسترش و پهن شدن کام و فک بالا می شود.

2. اکسپندر فک پایین (کف دهان)

   در صورتی که دندان های فک پایین دچار ازدحام شده باشند و کودک فضا و جای کافی و لازم را برای رشد دندان ها در داخل فک نداشته باشد، متخصص ارتودنسی از دستگاه اکسپندر فک پایین استفاده کرده و با قرار دادن آن در کف دهان به گسترش فک پایین و قرارگیری دندان ها در جایگاه اصلی و داخل فک کمک کرده و موجب صافی دندان ها و مرتب شدن آن ها نیز می گردد.

 معایب وسیع کننده کام دهان

با وجود مزیت و کاربردهای متعددی که این دستگاه به همراه دارد و تاثیر مثبتی که بر روی درمان ارتودنسی و بهبود ناهنجاری های مختلف دندانی می گذارد، باید گفت این دستگاه معایبی نیز دارد که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:

1. فاصله بین دندان ها

   این دستگاه طی فرآیند گسترش کام و ایجاد فضای بیشتر در فک می تواند، موجب ایجاد فاصله های دندانی شود. البته متخصص ارتودنسی طی درمان و جهت جلوگیری از این اتفاق از نگهدارنده ها یا ریتینرها استفاده می کند و مانع ایجاد فواصل دندانی می شود.

2. افزایش بزاق و آب دهان

   یکی دیگر از معایب این دستگاه که می تواند بعد از بیدار شدن از خواب و با خیسی بالشت مشاهده شود، افزایش تولید بزاق و آب دهان کودک می باشد. البته این مورد طبیعی بوده و بعد از اتمام درمان و خارج شدن این دستگاه از دهان، کودک به وضعیت سابق خود باز می گردد.

3. ایجاد سر درد

   یکی دیگر از معایب این دستگاه ورود فشار به فک و دندان ها و انتشار آن به سر می باشد که موجب بروز سر درد می گردد.

4. اختلال تکلم و گفتار

   از معایب و البته عوارضی که در حین استفاده از این دستگاه، برای بیمار ایجاد می شود، می توان به اختلالات تکلمی و گفتاری اشاره کرد. البته این مورد طبیعی است چرا که وجود یک دستگاه در داخل دهان موجب ایجاد ناراحتی و گیر کردن زبان و بر خورد آن با دستگاه وسیع کننده کام دهان و در نهایت بروز مشکلات تکلمی می شود.

سوالات متداول

1. آیا استفاده از پالاتال اکسپندر با درد همراه است؟

   یکی از دغدغه ها و نگرانی ها بیماران برای درمان و استفاده از دستگاه های ارتودنسی، ایجاد درد و ناراحتی در دهان، فک و دندان ها می باشد. در رابطه با این موضوع باید گفت، معمولا با ورود یک جسم خارجی به داخل دهان، فرد دچار ناراحتی هایی می شود، چرا که علاوه بر تحت فشار قرار داشتن فک و دندان ها، حساسیت در بخش داخلی دهان ایجاد شده و ممکن است این حساسیت موجب ایجاد ناراحتی برای فرد شود. اما به طور کلی باید گفت این دستگاه تنها موجب ایجاد حس فشار در کام و کف دهان شده و درد خاصی به همراه ندارد. البته این حالت نیز در چندین روز اول ادامه داشته و با مرور زمان و عادت فرد به این دستگاه، این حس نیز از بین خواهد رفت.

2. آیا در حین استفاده از این دستگاه، ممنوعیت و محدودیت غذایی وجود دارد؟

   زمانی که وسیع کننده کام در دهان قرار می گیرد، فرد دیگر نمی تواند از غذاها و خوراکی های چسبنده و شیرین ماننده آدامس، عسل، شکلات تافی، شیرینی و همچنین خوراکی و غذاهای سفت استفاده کند و باید به صورت محتاطانه عمل کرده و تا پایان درمان از مصرف این نوع خوراکی ها اجتناب کند. همچنین باید بیشتر از غذاهای نرم استفاده کند.

3. نحوه بهداشت دهان و دندان در طول قرار گیری پالاتال اکسپندر در دهان چگونه است؟

   یکی دیگر از سوالات و دغدغه هایی که در رابطه با استفاده از این دستگاه ذهن افراد را مشغول و درگیر می کند، نحوه بهداشت دهان و دندان در حین وجود دستگاه در دهان می باشد. درست است که این دستگاه، موجب سخت شدن نظافت دهان و دندان ها می شود، اما باید گفت از آنجایی که این دستگاه می تواند موجب رشد باکتری های دهانی شود و در نهایت به دندان ها، لثه ها و دهان آسیب وارد کند، حتما باید بعد از مصرف غذا و خوراکی و با استفاده از دهانشویه و مسواک مخصوص دستگاه، دهان و دندان ها را تمیز و ضد عفونی کرد.

4. در هنگام استفاده از دستگاه وسیع کننده کام دهان باید به چه نکاتی توجه شود؟

   بعد از قرارگیری این دستگاه در داخل دهان فرد باید به رعایت نکاتی بپردازد که یکی از مهم ترین این نکات پرهیز از مصرف غذاها و خوراکی های سخت و چسبناک و همچنین رسیدگی به بهداشت دهان و دندان می باشد. چرا که این دستگاه می تواند موجب ایجاد شرایط مساعد برای رشد باکتری های دهانی شود و در نهایت لطمه و آسیب های بسیاری به لثه ها، دندان ها و دهان وارد کند.

درباره دکتر احمدرضا حسینی، متخصص ارتودنسی