جراحی فک و صورت (جراحی ارتوگناتیک) | مزایا، عوارض و مراقبتها

آیا شما هم نیاز به انجام جراحی فک دارید؟ در چه سنی باید برای این جراحی افدام کرد؟ آیا جراحی فک یک عمل طولانی مدت و سخت است؟ این جراحی چه مزایا و چه عوارضی دارد؟ در این مقاله با همراه باشید تا اطلاعات کاملی درباره جراحی فک به دست آورید.

چکیده مطلب

یکی از موارد بسیار مهمی که روی زیبایی صورت و چهره تاثیرگذار است، وجود یک تعادل و هارمونی مناسب در شکل فک بالا و پایین می باشد. البته این تقارن و تناسب تنها در زیبایی نقش نداشته و نبود آن می تواند مشکلات بسیاری را برای سلامت دهان و دندان به همراه داشته باشد.
آیا شما هم با ناهماهنگی و مشکلات فکی رو به رو هستید؟ به نظر شما چه زمانی باید از جراحی فک یا ارتوگناتیک (Orthognathic surgery) برای درمان ناهنجاری خود کمک بگیرید؟ این جراحی چه عارضه هایی را می تواند درمان کند؟ چه سنی برای انجام آن مناسب است؟ جراحی فک چقدر طول می کشد و دوره نقاهت آن چقدر است؟ آیا ارتودنسی قبل و بعد از جراحی فک لازم است؟ آیا ممکن است تا عوارضی بعد از این عمل ایجاد شوند؟
با مطالعه این مقاله می توانید در مدت زمان کوتاهی پاسخ این سوالات را به دست آورید و مطالب مهمی را در رابطه با جراحی فک بیاموزید. در این صورت قادر هستید تا راحت تر و با آگاهی بیشتری برای رفع مشکلات دهان و دندانی خود اقدام کنید.

جراحی فک چیست؟

جراحی فک که به نام جراحی ارتوگناتیک نیز شناخته می شود، برای درمان و اصلاح تمام ناهماهنگی هایی که در فکین و مربوط با دندان ها است، مورد استفاده قرار می گیرد. این جراحی با بهبود عملکرد دهان و دندان، زیبایی بی نظیری را نیز برای چهره به ارمغان می آورد.

چه افرادی نیاز به انجام جراحی فک دارند؟

در ابتدا باید با یک متخصص ارتودنسی در این زمینه مشورت داشته باشید تا ایشان بعد از بررسی های لازم در صورت نیاز شما را به متخصص جراح فک و صورت ارجاع دهند. به طور کلی افراد زیر می توانند کاندیدای این جراحی باشند:

1. افرادی که در هنگام بستن دهان خود دارای فاصله بین دندانی می باشند و نمی توانند به خوبی دهان خود را ببندند.
2. افرادی که با سایش بیش از حد دندان ها دچار خرابی و آسیب های جدی دندانی هستند.
3. افرادی که به دلایل مادرزادی و ژنتیکی از دوران کودکی به مشکلات فکی مبتلا هستند.
4. افرادی که فکین آن ها به صورت هماهنگ و متقارن روی یکدیگر قرار نگرفته اند.
5. افرادی که دارای فک بیش از اندازه جلو و یا بیش از اندازه عقب هستند.
6. افرادی که با اختلالاتی در تنفس، جویدن و بلعیدن غذا رو به رو هستند.
7. افرادی که دارای چانه نامتقارن نسبت به صورت خود هستند.
8. افرادی که دچار آسیب دیدگی فک و صورت می باشند.
9. افرادی که دچار تنفس دهانی مزمن هستند.
10. افرادی که به تومور های فک مبتلا هستند.
11. افرادی که مبتلا به آپنه خواب می باشند.

کدام عارضه ها به کمک جراحی ارتوگناتیک درمان می شوند؟

مشکلات زیر به کمک این جراحی رفع می گردند:

1. دندان قروچه
2. کوتاه و بلند بودن صورت
3. انواع انحرافات فکی
4. تنگی شدید فک بالا
5. درد های مزمن فک و مفاصل آن
6. تنفس دهانی
7. مشکلات بلع و جویدن غذا
8. لبخند لثه ای
9. نداشتن چانه
10. ناهماهنگی اجزای صورت
11. مال اکلوژن نوع 2 و یا 3
12. انواع مشکلات بایت
13. جلو و یا عقب بودن بیش از حد فکین

سن مناسب برای انجام جراحی فک

جراحی فک باید بعد از اتمام دوران بلوغ و تکامل یافتن اسکلت کامل صورت انجام شود. در واقع باید رشد فک به طور کامل متوقف شده باشد. این سن برای خانم ها حدود 16 تا 18 سالگی و برای آقایان حدود 16 تا 20 سالگی می باشد.

مزایای جراحی فک

جراحی فک می تواند فواید و مزیت های زیر را به دنبال داشته باشد:

1. ایجاد هماهنگی و تناسب کامل در چهره می تواند با افرایش اعتماد به نفس بیمار همراه باشد.
2. دندان ها هماهنگی کاملی با هم پیدا می کنند و عملکرد کلی دهان و دندان بهبود می یابد.
3. جراحی فک تاثیر به سزایی در بهبود شرایط تنفسی و مجراهای هوا می شود.
4. ناهنجاری های مفصلی و گیجگاهی فکی تحت جراحی فک به طور کامل درمان می شوند.
5. موجب بهبود تکلم و گفتار می گردد.

انواع جراحی فک

انواع جراحی فک عبارتند از:

1. جراحی جلوآوردن نوک چانه

   هنگامی که با وجود دندان های هماهنگ، چانه بیش از اندازه کوتاه باشد، از این جراحی برای بهبود وضعیت چانه استفاده می شود. این جراحی ساده بوده و با استفاده از روش های ایمپلنت و یا استئوتومی صورت می گیرد. جراحی جلو کشیدن چانه در مدت زمان کوتاهی انجام شده که به همین دلیل دارای دوره نقاهت کوتاه مدت می باشد و اکثرا بیماران رضایت زیادی بعد از این عمل دارند.

2. جراحی عقب کشیدن نوک چانه

   در صورتی که هماهنگی دندان ها مناسب باشد و ساختار فک نیز دچار مشکلی نباشد و تنها وضعیت چانه عقب تر از حد معقول قرار گرفته باشد، این جراحی می تواند این حالت را اصلاح نماید.

3. جراحی فک بالا (استئوتومی ماگزیلا)

   یکی از پرکاربردترین جراحی های ارتوگناتیک، جراحی فک بالا بوده که در آن دندان نهفته و لثه خارج شده و دندان ها و لثه باقی مانده به طرف عقب کشیده می شوند.

4. جراحی فک پایین (مندیبولار استئوتومی)

   در این جراحی، فک پایین به طور عمودی برش خورده و در نهایت به طرف عقب برده می شود. بعد از برش داخل سطح دهان، جراح می تواند با استفاده ازدو روش استخوان را برش دهد. روش اول (استئوتومی SSRO) که در آن قسمت پشتی استخوان فک به طور عمودی برش داده می شود. در روش دوم (استئوتومی IVRO) استخوان به حالت مورب برش داده شده و قسمتی از آن برداشته می شود.

5. جراحی دو فک

   در صورت بلند بودن صورت و وجود ناهماهنگی و عدم تقارن لب ها و چانه، لازم است تا هر دو فک تحت عمل جراحی قرار بگیرند. در ادامه برای خوش فرم شدن چهره، نوک چانه نیز به عقب برده خواهد شد.

آیا قبل و بعد از جراحی فک باید ارتودنسی انجام شود؟

به طور معمول لازم است تا قبل از جراحی فک، یک دوره حدود یک ساله ارتودنسی انجام شود. انجام ارتودنسی به این منظور صورت می گیرد که موقعیت دندان ها برای انجام جراحی فک به طور موثری تنظیم شوند. پس از جراحی در اکثر موارد بیماران نیاز دارند تا به کمک درمان ارتودنسی، موقعیت فک خود را به طور دائم تثبیت کنند.

اقدامات قبل از انجام جراحی فک

قبل از جراحی فک مواردی انجام می شوند که عبارتند از:

1. در ابتدا افرادی که به ناهنجاری های فکی مبتلا هستند، با متخصص ارتودنسی و بعد از آن با متخصص جراح فک و صورت مشورت می کنند. بعد از اینکه معاینات و بررسی های اولیه انجام شد، بیمار روند درمان خود را با ارتودنسی شروع می کند.
2. همانطور که گفتیم لازم است تا ارتودنسی موقعیت دندان ها را قبل از انجام جراحی فک، تنطیم کند. این زمان با توجه به نوع و میزان ناهنجاری ممکن است بین 9 الی 15 ماه زمان نیاز داشته باشد، اما به طور معمول یک روند درمانی 1 ساله کافی می باشد. البته باید این را در نظر داشته باشید که تمام بیماران بعد از جراحی فک نیز به روند درمان ارتودنسی دوم نیاز دارند.
3. قبل از انجام جراحی، آزمایشات دقیق و کاملی از بیمار گرفته شده، زیرا این روند درمانی تحت بیهوشی انجام می شود.
4. تا چند روز قبل از عمل باید از مصرف دارو های ضد انعقاد مانند آسپرین و همچنین مصرف دخانیات و سیگار کشیدن دوری کنید.
5. تا 6 ساعت قبل از جراحی نباید چیزی بخورید.

روند جراحی فک به چه صورت است؟

برای این جراحی در ابتدا بیهوشی صورت می گیرد. در ادامه جراح متخصص فک و صورت برش هایی را از داخل دهان ایجاد می کند. در برخی مواقع لازم است تا برش هایی روی گونه ها زده شود. سپس استخوان ها در جای اصلی و صحیح قرار داده شده و با کمک پیچ و مهره در جای خود ثابت می شوند. بعد از جراحی برای اینکه استخوان در جای خود تثبیت پیدا کند، از اسپلینت استفاده می شود.

عوارض جراحی فک

به طور معمول اگر این جراحی توسط یک جراح متخصص خوب و با تجربه و با همکاری متخصص ارتودنسی خوب انجام شود، هیچ عوارض خاصی را برای بیمار به همراه نخواهد داشت و نتایج موثر آن برای بیمار بسیار رضایت بخش خواهد بود. با این حال این جراحی نیز مانند دیگر جراحی ها می تواند با عوارض زیر همراه باشد:

• درد و تورم کبودی فک و امتداد یافتن آن تا گردن و قفسه سینه
• وجود مشکل در باز و بسته کردن دهان
• بی حسی لب ها و چانه
• نیاز به جراحی مجدد
• از دست دادن خون
• گرفتگی بینی
• کاهش وزن
• عفونت
• گلو درد

چگونه می توان از بروز عفونت بعد از جراحی فک جلوگیری کرد؟

رعایت بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از بروز عفونت محل زخم اهمیت بسیار زیادی دارد. با وجود اینکه احتمال بروز عفونت در این نوع عمل از دیگر روش های جراحی کمتر است، اما باز هم نمی توان بروز آن را نادیده گرفت. برای اینکه مانع از بروز عفونت شوید، موارد زیر را انجام دهید:

• باید آنتی بیوتیک های تجویز شده را به طور منظم مصرف کنید.
• دهان خود را به طور مرتب با آب و نمک بشویید.

گرفتگی بینی بعد از جراحی فک به چه علت است؟

این گرفتگی می تواند به دلیل وجود لوله هایی که در حین جراحی درون بینی قرار داده می شوند، باشد که معمولا 2 هفته بعد از عمل، از بین می رود. احتقان و یا گرفتگی بینی را می توان با کمک اسپری های پاک کننده مخصوص بینی رفع نمود. همچنین اگر می خواهید تا ترشحات بینی را خارج کنید، می توانید از یک پنبه ای که به آب گرم آغشته شده است، استفاده کنید.

در صورت آسیب دیدگی عصب چه مدت بعد این مشکل رفع خواهد شد؟

معمولا احتمال بروز آسیب دیدگی عصبی بعد از هر نوع جراحی ممکن است. بعد از عمل این رشته های عصبی آسیب دیده به مرور درمان می شوند که در این زمان شما احساس سوزن سوزن خواهید داشت. به مرور زمان و تا 6 ماه بعد از جراحی این رشته ها ترمیم می شوند.

هزینه جراحی فک

باید این نکته مهم را در نظر داشته باشید که صرفا به دلیل پرداخت هزینه ای کمتر درمان خود را به دست هر جراح فکی نسپارید. به طور کلی هزینه جراحی فک تحت تاثیر عوامل متعددی تعیین می شود که عبارتند از:

• دستمزد جراح متخصص فک و صورت
• مواد مصرفی
• دوره درمانی ارتودنسی
• هزینه بستری شدن در بیمارستان

آیا بیمه تعرفه ای بابت جراحی فک به بیمه شدگان خود پرداخت می کند؟

در صورتی که این جراحی تنها به منظور زیبایی انجام نشده باشد و درمانی محسوب شود، بیمه بخشی از هزینه را تقبل خواهد کرد. البته برخی از بیمه ها این شرایط را به عمل های بیمارستان های دولتی می دهند. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر با جراح متخصص مد نظر خود و بیمه درمانی خود مشورت داشته باشید.

مراقبت های بعد از عمل جراحی فک

به طور معمول دوره نقاهت بعد از این عمل بین 7 تا 10 روز می باشد. به طور کلی تا به دست آوردن سلامتی کامل خود باید موارد و توصیه های پزشک را رعایت کنید.

1. بعد از جراحی حدود 1 و یا 2 ساعت در ریکاوری تحت نظر خواهید بود و بعد از آن به بخش منتقل می شوید. ممکن است تا 1 الی 2 روز نیاز به بستری شدن داشته باشید.
2. دارو هایی که برایتان تجویز شده است را در زمان و برنامه مشخص مصرف کنید.
3. در دو روز اول به منظور کاهش درد و تورم خود از کمپرس یخ استفاده داشته باشید.
4. تا 48 ساعت رانندگی نباید رانندگی کنید.
5. تا بهبودی خود از انجام فعالیت های سنگین اجتناب کنید.
6. به مدت طولانی سر خود را پایین نگه ندارید.
7. به هیچ عنوان سیگار و دخانیات مصرف نکنید. این کار دوره نقاهت را به شدت بیشتر و سخت تر می کند.
8. حدود 2 تا 4 هفته باید رژیم غذایی بسیار نرم و مایعات مصرف کنید که در ادامه مقاله مواردی را برایتان مطرح کردیم.
9. به هیچ عنوان تا 3 هفته بعد از جراحی از داروهایی مانند بروفن، آسپرین و یا برخی از داروهای گیاهی استفاده نکنید. زیرا این داروها می توانند در روند انعقاد خون مشکل ایجاد کرده و باعث افزایش خونریزی شوند.
10. در هنگام خواب سر خود را بالاتر از حالت معمول روی زمین قرار دهید و دو بالشت استفاده کنید.
11. برای تمیز کردن دهان خود از دستمال مرطوب و تمیز استفاده داشته باشید و تا در دو روز اول مسواک نزنید. بعد از آن می توانید به آرامی مسواک بزنید. حتما از آب نمک برای حفظ بهداشت دهان و دندان خود کمک بگیرید.
12. برای استفاده از دهانشویه با جراح و یا متخصص ارتودنسی خود مشورت داشته باشید.
13. برای مراجعه به جلسات ویزیت و معاینه سهل انگاری نکنید.

رژیم غذایی بعد از جراحی فک

پس از عمل مصرف مایعات فراوان را فراموش نکنید. در ادامه به طور کامل رژیم غذایی تا دوران بهبودی را برایتان مطرح می کنیم:

• 2 روز اول بعد از جراحی

  در دو روز اول تنها باید غذا هایی را مصرف کنید که نیازی به جویدن نداشته باشند. فرنی، شله زرد، ماست، شیر و … مصرف کنید.

• تا هفته دوم بعد از جراحی

  در این دوران حتما از قاشق های کوچک استفاده داشته باشید. در این دوران غذا هایی مانند تخم مرغ آبپز، سوپ جو، ماکارونی، پوره سیب زمینی، شیر، اسموتی مصرف نمایید.

• سه هفته بعد از جراحی

  از هفته سوم به بعد می توانید غذا هایی با جویدن کم را انتخاب کنید. املت، کتلت، کته و لقمه های کوچک را می توانید بخورید.

• تا هفته ششم بعد از جراحی

  در این زمان می توانید غذا های بیشتری بخورید، اما همچنان از مصرف غذا های سفت اجتناب کنید. در صورتی که قصد مصرف گوشت را دارید، حتما آن را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید. همچنین توجه کنید که حجم غذای مصرفی شما فشاری به استخوان های فک وارد نکند.

• شش هفته بعد از جراحی

  در این زمان می توانید رژیم غذایی خود را به طور کامل شروع کنید، اما باز هم تا بهبودی کامل فک خود و تا حدود 3 ماه پس از عمل، نباید غذا های سفتی مانند گوشت، هویج، پیتزا و .. مصرف کنید.

سوالات متداول

1. آیا جراحی فک یک جراحی سخت می باشد؟

   این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام شده و به همین دلیل روند درمانی را متوجه نخواهید شد. در ادامه هم با کمک مسکن و چند روز استراحت بهبودی خود را به دست می آورید.

2. جراحی فک را چه پزشکانی انجام می دهند؟

   این جراحی توسط جراحان متخصص فک و صورت و با مشورت و کمک متخصص ارتودنسی خوب انجام می شود.

3. جراحی فک چقدر زمان می برد؟

   نوع جراحی تاثیر به سزایی در مدت زمان انجام آن دارد. معمولا جراحی یک فک حدود 2 ساعت و نیم و جراحی دو فک حدود 4 ساعت زمان می برد.

4. دوره نقاهت بعد از جراحی فک چقدر است؟

   حدود 6 هفته بعد از عمل، بهبودی اولیه به دست می آید، اما ممکن است تا حدود 12 هفته برای به دست آوردن بهبودی کامل زمان نیاز باشد.

5. آیا امکان جراحی همزمان فک و بینی وجود دارد؟

   معمولا توصیه تمام پزشکان این است که جراحی بینی پس از عمل جراحی فک انجام شود.

6. آیا ممکن است تا افرادی که عمل بینی انجام داده اند، بعد از جراحی فک با تغییر فرم بینی خود رو به رو شوند؟

   در صورتی که فک بالا تحت عمل جراحی قرار بگیرد، احتمال تغییراتی در فرم بینی وجود خواهد داشت. توصیه می شود تا حتما با یک جراح با تجربه در این زمینه مشورت داشته باشید.